ضوابط ملاک عمل ایمنی پارکینگ های مکانیزه که توسط سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران تدوین گردیده است، مبنای طراحی سیستم ایمنی و اطفاء حریق کلیه پارکینگهای مکانیزه می‌باشد.
ضوابط ملاک عمل ایمنی پارکینگ های مکانیزه، پارکینگ های مکانیزه را به سه دسته کلی به شرح زیر تقسیم می نماید:
1- پارکینگ های مکانیزه مستقل
2- پارکینگ های مکانیزه ترکیبی
3- پارکینگ های مکانیزه پازلی
این ملاک عمل، برای هر یک از این دسته ها، ضوابط خاصی را مطرح نموده است که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
ضوابط ایمنی پارکینگ های مکانیزه مستقل
1- بندهای ذیل صرفاً برای ساختمانهای با کاربری پارکینگ مکانیزه مستقل کاربرد داشته و برای آن دسته از پارکینگ های مکانیزه که به صورت ترکیبی با تصرفات دیگر استفاده می شوند کاربرد ندارد.
2- در طراحی و ساخت پارکینگ های مکانیزه باید مسیر دسترسی خودروهای آتش‌نشانی در محل ورود خودروها ایجاد گردد.
3- مسیر دسترسی خودروهای سنگین آتش‌نشانی و محوطه‌سازی به گونه ای انجام شود که زمین آن مقاومت و تحمل حداقل ۳۰ تن وزن را در مواقع عملیات (استقرار بالابر بر روی چهار جک) داشته باشد و استحکام آن توسط مهندس ناظر تایید شده باشد.
4- جهت سهولت دسترسی نیروهای آتش نشانی به ساختمان پارکینگ، اجرای سردرب در ورودی مجموعه مجاز نمی باشد.
5- ورود اشخاص به ساختمان پارکینگ مکانیزه ممنوع بوده و این موضوع می بایست از طریق به کارگیری سنسورهای مناسب و اعمال روش‌های مدیریتی کنترل شود و تنها راههای ورود اضطراری برای دسترسی آتش نشانان و یا پرسنل پارکینگ به منظور تعمیر و نگهداری در نظر گرفته شود.
6- هنگام انجام عملیات نگهداری، تعمیرات، اطفاء حریق و یا نجات ضروری است عملکرد پارکینگ کاملاً غیر فعال شود.
7- حداقل مقاومت دیوارهای جانبی پارکینگ یک ساعت اعمال گردد.
8- پارکینگ های مکانیزه باید به خاموش کننده های دستی از نوع پودری با قدرت خاموش کننده 70B مجهز گردند و این خاموش کننده ها لازم است در محل تحویل خودرو و یا در قسمت ورود و خروج در دسترس باشند و تحت عوامل جوی قرار نگیرند.
9- هیچ گونه کالا یا تجهیزاتی نباید مانع رویت خاموش کننده های دستی شود.
10- مجموعه پارکینگ باید به سیستم اطفاء دستی با منبع ذخیره آب، فشار و دبی مناسب مجهز گردد و تمام ورودی ها و خروجی ها تحت پوشش جعبه آتش نشانی قرار داشته باشد. (سیستم ترکیبی)
11- در طبقات مختلف پارکینگ در نزدیکترین محل به ورودی هر طبقه انشعاب کوپلینگی 1.5 اینچ ایجاد گردد؛ به نحوی که بتوان تمام سطح آن طبقه را به طور کامل و ۱۰۰% پوشش داد. (سیستم ترکیبی)
12- تجمع مایعات قابل اشتعال در کف پارکینگ باید توسط تجهیزات کشف و اعلام به نگهبان یا اپراتور اطلاع داده شود تا اقدامات ایمن سازی برای جلوگیری از وقوع آتش سوزی صورت پذیرد.
13- در ورودی پارکینگ و در مکان قابل رویت یک عدد شیر هیدرانت زمینی جهت استفاده اختصاصی مجموعه پارکینگ مکانیزه در نظر گرفته شود.
14- تهویه مکانیکی در پارکینگ های مکانیزه به نحوی ایجاد گردد که هوای محوطه پارکینگ به طور مداوم، هر یک ساعت دو مرتبه تهویه گردد و قابلیت کنترل دستی سیستم تهویه نیز فراهم گردد (در زمان عملیات اطفاء حریق کنترل آن در اختیار آتش‌نشانان قرار گیرد)
15- راههای نفر رو در داخل پارکینگ های مکانیزه می بایست عرض حداقل برابر با ۹۲ سانتی متر داشته باشند.
16- چنانچه به منظور دسترسی آتش‌نشانان داخل پارکینگ مکانیزه از از شیب راه یا پله استفاده گردد، باید حداقل عرض معادل ۹۲ سانتی متر داشته باشد.
17- دورترین نقطه به پلکان دوربند و دودبند یا محیط بیرون پارکینگ نباید مسیر پیمایش بیش از ۱۲۰ متر داشته باشد و این در صورتی است که تمام قسمتهای پارکینگ مکانیزه تحت پوشش شبکه بارنده تایید شده باشد.
18- دربهای پلکان دسترسی در طبقات باید مقاومتی برابر با یک ساعت در برابر حریق داشته باشند و از پنجره های کوچک چشمی نیز برخوردار باشند.
19- سیستم اطفاء اتوماتیک آبی (Sprinkler) مطابق با NFPA13 در تمام قسمتهای پارکینگ اجرا و در انواعی که فاقد سقف دائمی روی هر خودرو می باشند می‌توان از اسپرینکلرهای دیواری استفاده نمود.
20- نصب سیستم اعلام حریق اتوماتیک و دستی مناسب و قابل اجرا با توجه به شرایط پارکینگ با استفاده از تجهیزات استاندارد و تایید شده ضروری است.
21- اجرای سیستم برق اضطراری در پارکینگ های مکانیزه ضروری است (مولد برق). این سیستم باید بتواند پمپ های مربوط به شبکه بارنده، جعبه های آتش نشانی، آسانسور آتش نشان، سیستم اعلام حریق و سیستم تهویه دود و روشنایی اضطراری را تغذیه نماید.
22- ضروری است در طبقاتی که پایین‌تر از همکف قرار گرفته‌اند سیستم اطفاء اتوماتیک کف و سیستم های اطفاء خودکار مشابه، که قدرت اطفائی مناسب‌تری برای اطفاء حریق مواد گروه B داشته باشند، طراحی و نصب گردد.
23- در سیستم‌های بالابر و جابجایی خودروها سناریوی اجرایی و عملیاتی برای انتقال خودرو حریق زده به محل امن و تخلیه باید در نظر گرفته شود.
24- در پارکینگ های مکانیزه بزرگ که ظرفیت آنها بیش از ۳۰ دستگاه می باشد، ضروری است که به ازای هر ۳۰ دستگاه خودرو، یک فضای محصور جداگانه با دیوارهای دارای مقاومت حریق دو ساعته جانمایی و اجرا گردد. در غیر این صورت نیاز به احداث پارکینگ های مکانیزه طبقاتی با جداکننده‌های مقاوم حریق می‌باشد که ضوابط آن جداگانه اعلام خواهد شد.
ضوابط ایمنی پارکینگ های مکانیزه ترکیبی
1- بندهای ذیل برای پارکینگ های مکانیزه که به صورت ترکیبی با تصرفات دیگر استفاده می‌شوند کاربرد دارد.
2- پارکینگ های مکانیزه ترکیبی باید به گونه‌ای طراحی گردند که به محض ورود انسان در حیطه عملکرد پارکینگ، سیستم به صورت خودکار خاموش گردیده و تنها بعد از رفع خطر و توسط اپراتور مجدداً شروع به کار نماید.
3- سیستم های ایمنی پارکینگ های مکانیزه ترکیبی باید حداقل از دو لایه حفاظتی برخوردار باشند؛ به نحوی که در صورت بروز نقص فنی در عملکرد یکی از آنها لایه بعدی عمل نموده و ایمنی سیستم تامین شود.
4- دیوار طبقات پارکینگ مکانیزه ترکیبی باید از مصالحی ساخته شوند که حداقل دو ساعت در برابر حریق مقاومت داشته باشند.
5- طبقات پارکینگ های مکانیزه ترکیبی (سقف و کف هر طبقه) باید از مواد و مصالح ثابت و غیر متحرک (نظیر بتن) ساخته شده باشند. پارکینگ های مکانیزه که دارای سقف و کف فلزی متحرک هستند، قابل قبول نمی باشند.
6- در پارکینگ های مکانیزه ترکیبی طبقاتی، سقف ها و دیوارهای جانبی که به عنوان فصول مشترک بین پارکینگ و سایر کاربریها در نظر گرفته می شوند باید از مصالحی با حداقل ۳ ساعت مقاومت در برابر حریق ساخته شوند.
7- کنترل و تهویه دود حاصل از بروز آتش سوزی در پارکینگ مکانیزه‌ی ترکیبی باید به گونه‌ای طراحی و اجرا گردد تا دود حاصل از آن، متصرفان کاربری‌های فوقانی را تحت تاثیر قرار ندهد.
8- قابلیت دسترسی ایمن برای آتش‌نشانان در تمام طبقات پارکینگ مکانیزه ترکیبی ایجاد شده باشد (دسترسی از طریق پلکان یا شیب راه امکان پذیر است).
9- ورود راننده و سرنشین به داخل فضای پارکینگ مکانیزه ترکیبی طبقاتی مطلقاً ممنوع بوده و تجهیزات و سیستم های مکانیزه و مدیریتی برای رعایت این موضوع باید در نظر گرفته شود.
10- در طراحی و ساخت پارکینگ های مکانیزه ترکیبی طبقاتی باید مسیر دسترسی خودروهای آتش‌نشانی در محل ورود خودروها ایجاد گردد.
11- مسیر دسترسی خودروهای سنگین آتش نشانی و محوطه سازی به گونه ای انجام شود که زمین آن تحمل مقاومت در برابر حداقل ۳۰ تن وزن را در مواقع عملیات (استقرار بالابر بر روی چهار جک) داشته باشد و استحکام آن توسط مهندس ناظر دارای پروانه از سازمان نظام مهندسی تایید شده باشد.
12- جهت سهولت دسترسی نیروهای آتش‌نشانی به محل ورودی ساختمان پارکینگ، اجرای سردرب با ارتفاع کمتر از 4.5 متر در ورودی مجموعه مجاز نمی‌باشد.
13- ساختمان پارکینگ مکانیزه ترکیبی نباید قابل دسترسی برای عموم باشد و باید تنها راههای ورود اضطراری، برای دسترسی به آتش نشانان و یا پرسنل پارکینگ به منظور تعمیر و نگهداری احداث گردد.
14- هنگام انجام عملیات نگهداری، تعمیرات، اطفاء حریق و یا نجات ضروری است که عملکرد پارکینگ کاملاً غیر فعال گردد.
15- پارکینگ های مکانیزه باید به خاموش کننده های دستی از نوع پودری با قدرت خاموش کنندگی 70B یا خاموش‌کننده‌های با شرایط بهتر مجهز گردند و این خاموش کننده‌ها لازم است در محل تحویل خودرو و یا در قسمت ورود و خروج در دسترس باشند.
16- هیچ گونه کالا یا تجهیزاتی نباید مانع رویت خاموش کننده های دستی شود.
17- مجموعه پارکینگ ترکیبی باید به سیستم اطفاء دستی با منبع ذخیره آب، فشار و دبی مناسب مجهز گردیده و تمام ورودی ها و خروجی ها تحت پوشش جعبه آتش نشانی قرار داشته باشند. (سیستم اطفاء آبی ترکیبی)
18- اجرای سیستم اطفاء اتوماتیک آبی (Sprinkler) مطابق با NFPA13 در تمام قسمتهای پارکینگ الزامی است.
19- در پارکینگ های مکانیزه ترکیبی ضروری است که کف طبقات به صورت یکپارچه اجرا و فاقد هرگونه ارتباط با طبقات دیگر باشد؛ به نحوی که از سرایت آتش به طبقات بالاتر و نشت بنزین به طبقات پایین‌تر جلوگیری گردد.
20- در محل توقف هر خودرویی باید سیستم زه‌کشی (Drainage) تعبیه تا در صورت نشت بنزین، به صورت ایمن به منبع جمع‌آوری هدایت شود.
21- تجمع مایعات قابل اشتعال در منابع جمع آوری باید توسط تجهیزات کشف و اعلام به نگهبان یا اپراتور اطلاعات داده شود تا اقدامات ایمن‌سازی برای جلوگیری از وقوع آتش سوزی صورت پذیرد.
22- تهویه مکانیکی در پارکینگ های مکانیزه به نحوی ایجاد گردد که هوای محوطه پارکینگ به طور مداوم (هر یک ساعت دو مرتبه) تهویه گردد و فراهم ساختن قابلیت کنترل دستی سیستم تهویه محصولات حریق که به میزان ۶ بار در ساعت در نظر گرفته می‌شود الزامی است و در زمان عملیات اطفاء حریق کنترل آن در اختیار آتش‌نشانان قرار خواهد گرفت.
23- در محل ورودی پارکینگ در مکان قابل رویت یک عدد شیر هیدرانت زمینی جهت استفاده اختصاصی مجموعه پارکینگ مکانیزه در نظر گرفته شود.
24- راههای نفررو در داخل پارکینگ های مکانیزه می بایست عرض حداقل برابر با ۹۲ سانتی متر داشته باشد.
25- چنانچه به منظور دسترسی آتش نشانان داخل پارکینگ مکانیزه از شیب راه یا پله استفاده گردد، باید حداقل عرض معادل ۹۲ سانتیمتر داشته باشد.
26- دورترین نقطه به پلکان دوربند و دودبند و یا محیط بیرون پارکینگ نباید مسیر پیمایش بیش از ۱۲۰ متر داشته باشد و این در صورتی است که تمام قسمتهای پارکینگ مکانیزه تحت پوشش شبکه بارنده تایید شده باشد.
27- ضروری است تمام طبقات پارکینگ توسط یک پلکان مستقل دارای شرایط ذکر شده ذیل قابل دسترس باشند:
– دوربندی و دود بندی کامل
– دارای سیستم تهویه مطابق استاندارد ملی و یا معتبر بین المللی
– مجهز به سیستم روشنایی اضطراری با باتری به میزان حداقل ۳ ساعت
28- دربهای پلکان دسترسی در طبقات باید مقاومتی برابر با یک ساعت در برابر حریق داشته باشند و از پنجره های کوچک چشمی مجهز به شیشه مقاوم نیز برخوردار باشند.
29- پارکینگ های مکانیزه‌ای که بیش از ۹ متر ارتفاع و عمق دارند باید با سانسور مخصوص آتش‌نشانی مجهز باشند.
30- ایجاد سیستم ارتباطی دوسویه بین اتاق کنترل پارکینگ و آسانسور آتش نشان ضروری است.
31- نصب سیستم اعلام حریق اتوماتیک (قابل اجرا) با توجه به شرایط پارکینگ با استفاده از تجهیزات استاندارد و تایید شده ضروری است.
32- اجرای سیستم برق اضطراری در پارکینگ های مکانیزه ضروری است (مولد برق). این سیستم باید بتواند پمپ های مربوط به شبکه بارنده، جعبه‌های آتش نشانی، آسانسور آتش نشان، سیستم اعلام حریق و سیستم تهویه دود و روشنایی اضطراری را تغذیه نماید.
33- علائم راهنما برای هدایت ایمن خودروها به قسمت تحویل خودرو نصب گردد. همچنین محل پلکان اضطراری و موقعیت درب های آن می‌بایست به سهولت قابل تشخیص باشد.
34- به دلیل کاربرد فولاد در سازه پارکینگ های مکانیزه و ضعف ذاتی فولاد در برابر حرارت لازم است به منظور حفاظت از سازه و حفظ یکپارچگی آن در زمان آتش سوزی تمام قسمتهای سازه با استفاده از پوشش های مقاوم حریق استاندارد میزان 2 ساعت مقاوم سازی شود.
35- به هنگام بهره برداری و اخذ تاییدیه ایمنی از سازمان آتش نشانی، ارائه مدارک فنی، جدول محاسبات ضخامت پوشش ضد حریق، تاییدیه‌های کیفی معتبر و فرم گزارش فنی مهندسین مجری که به تأیید کارفرما و شهرداری رسیده باشد الزامی است.
36- در مواردی که عمق طبقات زیرزمین از ۹ متر بیشتر می باشد (مبنای محاسبه از میانگین تراز زمین طبیعی معبر ورودی تا کف پایین ترین طبقه باشد)، ضروری است در طبقاتی که پایین تر از همکف قرار گرفته‌اند سیستم اطفاء اتوماتیک کف یا سیستم های اطفاء خودکار مشابه، که قدرت اطفائی مناسب‌تری برای اطفاء حریق مواد گروه B داشته باشند طراحی و نصب گردد.
37- در سیستم‌های بالابر و جابجایی خودروها، سناریوی اجرایی و عملیاتی برای انتقال خودرو حریق زده به محل امن و تخلیه باید در نظر گرفته شود.
38- تمام نکات ایمنی در سیستم های الکتریکی اعم از محاسبات قطر و نوع هادیها، فیوزها، عایق ها، چراغهای سیگنال و … باید مطابق مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان یا مقررات معتبر بین المللی رعایت گردد. درهرصورت اجرای سیستم ارتینگ با مقاومت حداکثر ۲ اهم در همه اجزای سیستم الکتریکی ضروری است.
39- نصب سیستم صاعقه گیر با استفاده از سیستم فعال (Active) و با رعایت استانداردهای مرتبط الزامی می باشد.
ضوابط ایمنی پارکینگ های مکانیزه پازلی
ساده‌ترین آنها، فضای پارک یک خودرو را به دو فضای پارکینگ افزایش می‌دهد که آنها را پارکینگ های پازلی یا زیر – رو می نامیم. مکانیزم عملکرد این نوع پارکینگ ها ممکن است متفاوت باشد اما نتیجه کار یکی است. لازم به ذکر است نوعی از این پارکینگ ها که خودرو بر روی سطح شیبدار قرار می‌گیرد به دلیل خطرات احتمالی مورد پذیرش سازمان آتش نشانی تهران قرار ندارد.
1- اجرای پارکینگهای پازلی صرفاً در پارکینگهای دارای رمپ و پلکان دسترسی مورد تایید سازمان آتش نشانی قابل اجرا می‌باشد.
2- پارکینگ های مکانیزه پازلی حداکثر تا دو طبقه مورد تایید سازمان آتش نشانی تهران قرار داشته و تعداد طبقات بالاتر مورد قبول واقع نخواهد شد.
3- انواعی از این پارکینگ ها که دارای سطوح شیب دار هستند و خودرو همواره در حالت شیب دار قرار می گیرد مورد تایید این سازمان نمی باشد.
4- سیستم های ایمنی پارکینگهای پازلی باید حداقل از دو لایه حفاظتی برخوردار باشند؛ به نحوی که در صورت بروز نقص فنی در عملکرد یکی از آنها لایه بعدی عمل نموده و ایمنی سیستم تامین شود.
5- در محل قرارگیری پارکینگ های مکانیزه پازلی باید سیستم اطفاء خودکار آبی طراحی و نصب گردد و برای هر خودرو حداقل دو اسپرینکلر در نظر گرفته شود.
6- جانمایی اسپرینکلرها می بایست به گونه‌ای طراحی و اجرا گردد که هنگام فعال شدن، آتش‌سوزی را کنترل و مهار نماید.
7- قرار دادن خاموش کننده دستی مناسب نظیر پودر و گاز با ظرفیت حداقل ۶ کیلوگرم و به ازاء هر دو دستگاه خودرو حداقل یک دستگاه خاموش کننده در محل پارکینگ پازلی ضروری است.
8- سایر تمهیدات ایمنی نظیر جعبه آب آتش نشانی و شبکه بارنده، همانند پارکینگ های معمولی باید در این گونه پارکینگ ها نیز رعایت گردد.
9- این دستورالعمل به کارگیری هرگونه تمهیدات ایمنی روزآمد و بهینه را نقض نمی نماید، لیکن کاربرد آنها می بایست با مشورت و نظر کارشناسان آتش نشانی صورت پذیرد.
