باتوجهبه رشد سریع شهرنشینی و افزایش تعداد خودروها، تامین فضاهای مناسب برای پارکینگ به یکی از چالش‌های اصلی مدیریت شهری تبدیل شده است. پارکینگ‌ها نقش حیاتی در کاهش ترافیک، افزایش ایمنی و بهبود کیفیت زندگی شهری دارند. عدم وجود پارکینگهای کافی و استاندارد، منجر به بروز مشکلاتی همچون ترافیک‌های سنگین، افزایش تصادفات و کاهش کارایی سیستم حمل‌ونقل شهری میشود. پارکینگ‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر‌کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. هر یک از این نوع پارکینگ‌ها بر اساس نیازهای خاص کاربران و شرایط محیط طراحی و ساخته می‌شوند. اگر به‌دنبال استانداردها و ضوابط ساخت پارکینگ هستید، در این مقاله اطلاعات بسیار مفیدی گنجانده شده است.
استانداردهای طراحی و ساخت پارکینگ؛ قانونی مشخص برای انواع پارکینگ
طراحی و ساخت پارکینگ‌ها باید بر اساس استانداردهای مشخصی انجام شود تا علاوه‌بر تامین نیازهای کاربران، ایمنی و کارایی آنها نیز تضمین شود. از پارکینگ مکانیزه خانگی در ابعاد کوچک گرفته تا پارکینگهای بزرگ و طبقاتی، برای ساخت پارکینگ باید از این استانداردها پیروی کنید تا در نهایت، پارکینگ امنیت و کارایی داشته باشد. در ادامه به توضیح برخی از مهم‌ترین استانداردهای طراحی و ساخت پارکینگ می‌پردازیم:
ابعاد و اندازه پارکینگ در طراحی و اجرا، بسیار اهمیت دارد
ابعاد استاندارد هر فضای پارکینگ برای خودروهای سواری و موتورسیکلت‌ها بر اساس نیازهای مختلف و نوع خودرو متفاوت است. به‌طورکلی، ابعاد استاندارد برای یک فضای پارکینگ خودروهای سواری به شرح زیر است:
نوع وسیله نقلیه | طول | عرض | فاصله بین دو فضای پارک |
خودروهای سواری | حداقل 5 متر | حداقل 2.5 متر | حداقل 6 متر برای دو ردیف پارکینگ روبروی هم |
موتورسیکلت | حداقل 2 متر | حداقل 1 متر |
این ابعاد باید به گونه‌ای طراحی شوند که امکان پارک آسان و ایمن برای کاربران فراهم شود. البته توجه داشته باشید که این ابعاد باتوجهبه نوع پارکینگ متفاوت خواهد بود. برای مثال حداقل ابعاد هر ماژول در پارکینگ مکانیزه روتاری، ۵.۸ متر در ۵.۵ متر است.
شیب و رمپ‌ها؛ عاملی مهم در امنیت پارکینگ
یکی از نکات مهم در طراحی پارکینگ‌ها، رعایت استانداردهای مربوط به شیب ورودی و خروجی‌ها و الزامات ساخت رمپ‌ها است. شیب‌ها نباید بیش‌از‌حد تند باشند تا خودروها به‌راحتی بتوانند وارد و خارج شوند. طبق استانداردهای عمومی برای شیب ورودی و خروجی حداکثر شیب مجاز 15 درصد است و طول رمپ باید به گونه‌ای باشد که خودروها بدون مشکل و به‌راحتی بتوانند از آن عبور کنند. علاوه‌بر این، باید توجه داشت که رمپ‌ها باید دارای سطحی غیرلغزنده و ایمن باشند تا از وقوع حوادث جلوگیری شود. البته برخی از انواع پارکینگ مانند پارکینگ پازلی، نیازی به رمپ ندارد.
ارتفاع سقف؛ از جمله ضوابط مهم در طراحی پارکینگ
ارتفاع سقف در پارکینگهای سرپوشیده نیز یکی دیگر از الزامات مهم در طراحی پارکینگ‌ها است. این ارتفاع باید به گونه‌ای باشد که خودروها به‌راحتی بتوانند وارد پارکینگ شوند و در عین حال فضای کافی برای عبور و مرور افراد نیز فراهم باشد.
استانداردهای عمومی برای ارتفاع سقف پارکینگ برای خودروهای سواری، حداقل 2.2 متر و برای خودروهای بزرگتر، 2.4 متر است. این ارتفاع باید به گونه‌ای طراحی شوند که امکان تهویه مناسب هوا و نصب سیستم‌های روشنایی و ایمنی فراهم باشد.
ضوابط ایمنی در پارکینگ‌ها
ایمنی در پارکینگ‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باید به‌طور‌دقیق رعایت شود تا از وقوع حوادث و مشکلات جدی جلوگیری به عمل آید. البته علاوه‌بر ضوابط ایمنی، ضوابط آتش نشانی پارکینگ نیز برای پیشگیری، هشدار و اطفاء‌حریق نیز وجود دارد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین ضوابط ایمنی در پارکینگ‌ها می‌پردازیم:
سیستم‌های تهویه؛ یکی از الزامات مهم در ساخت پارکینگ
پارکینگهای زیرزمینی و سرپوشیده نیاز به سیستم‌های تهویه مناسب دارند تا از تجمع گازهای مضر مانند مونوکسید کربن و دی‌اکسید کربن جلوگیری شود. استانداردهای تهویه پارکینگ‌ها شامل موارد زیر است:
- تهویه طبیعی و مکانیکی: پارکینگ‌ها باید به سیستم تهویه طبیعی یا مکانیکی مجهز باشند. تهویه طبیعی از طریق بازشوهای مناسب در دیوارها و سقف‌ها امکان‌پذیر است، در‌حالی‌که تهویه مکانیکی به کمک فن‌ها و سیستم‌های تهویه مطبوع انجام میشود.
- نرخ تهویه: نرخ تهویه باید به گونه‌ای باشد که حداقل 6 تا 10 بار در ساعت هوای تازه وارد پارکینگ شود.
- سنسورهای مونوکسید کربن: نصب سنسورهای مونوکسید کربن برای پایش مستمر غلظت گازهای مضر و فعال‌سازی خودکار سیستم تهویه در صورت بالا رفتن سطح این گازها استفاده می‌شوند.
سیستم تهویه از تجمع دود در فضای پارکینگ پیشگیری می‌کند و نقش مهم در ایمنی پارکینگ‌ها دارد.
روشنایی و دید؛ از مهم‌ترین نیازهای هر پارکینگ
استانداردهای روشنایی در پارکینگ‌ها باید به گونه‌ای باشد که دید کافی برای رانندگان و عابران فراهم شود و از وقوع حوادث جلوگیری کند. این استانداردها شامل موارد زیر است:
- سطح روشنایی: حداقل سطح روشنایی در پارکینگ‌ها باید 75 تا 100 لوکس باشد. این مقدار روشنایی باید به صورت یکنواخت در سراسر پارکینگ تامین شود.
- نورپردازی اضطراری: در مواقع قطع برق، سیستم‌های نورپردازی اضطراری باید بتوانند روشنایی کافی را تامین کنند. این سیستم‌ها باید حداقل به مدت 90 دقیقه روشنایی لازم را فراهم کنند.
- رنگ نور: استفاده از نورهای سفید با دمای رنگ 4000 کلوین به بالا برای افزایش دید و کاهش خستگی چشم رانندگان توصیه میشود.
نور در پارکینگ باید به گونه‌ای تنظیم شود که دید مناسب برای راننده و عابر فراهم کند اما در عین حال، به‌هیچ‌عنوان دید راننده را مختل نکند. این مورد در طراحی پارکینگهای طبقاتی بسیار اهمیت دارد.
سیستم‌های اطفای حریق؛ استانداری برای پیشگیری از حریق‌های بزرگ
استانداردهای مربوط به سیستم‌های اطفای حریق و اعلان خطر در پارکینگ‌ها برای جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی و حفظ ایمنی کاربران بسیار حیاتی است. این استانداردها شامل موارد زیر است:
- اسپرینکلرها: نصب سیستم اسپرینکلر در سقف پارکینگ‌ها به منظور کنترل و اطفای آتش‌سوزی‌های احتمالی.
- کپسول‌های آتش‌نشانی: نصب کپسول‌های آتش‌نشانی در نقاط مختلف پارکینگ و به فاصله‌های مناسب به‌طوری‌که در مواقع ضروری به‌راحتی قابل‌دسترسی باشند.
- آشکارسازهای دود و حرارت: نصب آشکارسازهای دود و حرارت برای تشخیص زودهنگام آتش‌سوزی و فعال‌سازی سیستم‌های اعلان خطر و اطفای حریق.
- علامت‌های خروج اضطراری: نصب تابلوهای راهنما و علامت‌های خروج اضطراری به صورت روشن و قابل دید در سراسر پارکینگ.
این سیستم‌ها علاوه‌بر هشدار، باید خسارات احتمالی در پارکینگ‌ها را نیز به حداقل برساند.
قوانین مربوط‌به ساخت پارکینگ در مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان
بند ۴-۵-۱۰ مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان با عنوان «توقفگاه‌های خودرو»، الزاماتی را برای طراحی پارکینگ در ساختمانها تعیین کرده است که در ادامه به آنها اشاره میشود:
الزامات کلی
- تعداد الزامی محل توقف خودرو برای تصرفهای مختلف بر حسب موقعیت آنها در شهر، در ضوابط طرحهای مصوب توسعه و عمران شهری تعیین میشود.
- ورود و خروج توقفگاه‌های خودرو نباید از فضایی با تصرف یا استفاده دیگر صورت گیرد. در توقفگاه‌های خودرو و مسیرهای ورود و خروج آن نباید دود، بو یا سروصدای ناشی از آن مزاحم آسایش و آرامش در ساختمان و اطراف آن باشد.
- در توقفگاه‌ها، به شرط عدم ایجاد مزاحمت برای خودروهای دیگر، پیشبینی دو واحد توقف خودرو در پشت سرهم بلامانع است.
- توقف خودروها در توقفگاه‌ها نباید مزاحمتی برای باز شدن درها و استفاده از فضاهای انباری و تأسیساتی ایجاد کند.
- هرگونه تعمیر یا تعویض قطعات خودرو در محل توقفگاه‌ها ممنوع است.
- در توقفگاه‌های بزرگ، به منظور تفکیک عبور سواره و پیاده، در کنار معبر سواره یا جایگاههای توقف خودرو باید گذرگاه عابران به عرض حداقل ۰.۶ متر در نظر گرفته شود که به میزان حداقل ۰.۲ متر بالاتر از سطح معبر سواره باشد.
اندازه‌های توقفگاه
- ارتفاع مجاز توقفگاه‌های کوچک خودرو، به‌منظور تقلیل خطرات ناشی از حریق، از کف تا سطح زیرین سقف یا در صورت وجود تاسیسات یا عناصر سازه‌ای در زیر سقف، تا پایین‌ترین نقطه آنها حداقل ۲.۲ متر است. در توقفگاه‌های متوسط و بزرگ حداقل ارتفاع از کف تا زیر سقف ۲.۴ متر است.
- مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان
- ابعاد و مساحت محل‌های توقف خودرو:
- ابعاد لازم جهت توقف دو خودرو، درصورتیکه کنار یکدیگر قرار گیرند، هر یک ۲.۵×۵ متر می‌باشد. هنگامی که خودروها در طول و پشت سر یکدیگر قرار می‌گیرند، ابعاد مورد نیاز برای هر یک ۲×۶ متر می‌باشد. در توقفگاه‌های سرپوشیده درصورتیکه فاصله محور ستونها ۵ متر و فاصله داخلی بین دو ستون حداقل ۴.۵ متر باشد، دو خودرو می‌توانند بین دو ستون قرار گیرند. افزایش تعداد خودرو، با افزایش فاصله محور ستونها به ازای ۲.۵ متر به ازای هر خودرو بلامانع است.
- قرارگیری خودروها به تعداد بیشتر، بسته به افزایش فاصله بین محور ستونها به ازای ۲.۵ متر برای هر خودرو مجاز است.
- درصورتیکه دو طرف یک محل توقف در توقفگاه دیوار باشد، عرض آن باید حداقل ۳ متر باشد.
- حداقل عرض مسیر رفت و آمد در توقفگاه‌های بزرگ و متوسط نباید از ۵ متر و در محل ستونها از ۴.۵ متر کمتر باشد. شعاع میانی مسیر گردش خودرو در توقفگاه‌ها نیز نباید کمتر از ۵ متر در نظر گرفته شود.
- حداکثر شیب در شیب‌راه توقفگاه‌ها ۱۵ درجه است. حداکثر شیب یک متر ابتدا و یک متر انتهای آن باید مساوی یا کمتر از ۱۰ درجه باشد.
- عرض شیب‌راه ورودی در توقفگاه‌های عمومی باید مطابق عرض مسیر داخلی توقفگاه باشد.
ورود و خروج
- پهنای معبر ورودی و شیب‌راه در توقفگاه‌های بزرگ نباید کمتر از ۵ متر و در توقفگاه‌های متوسط نباید کمتر از ۳.۵ متر باشد. حداقل عرض ورودی برای توقفگاه‌های کوچک ۲.۵ متر است.
- توقفگاه‌های بزرگ و متوسط باید حداقل دو راه خروج افراد پیاده مطابق مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان داشته باشند.
- در زمین‌های دارای بر بیش از ۲۵ متر به معبر عمومی، تعبیه دو ورودی خودرو مجاز است.
- اتصال حیاط یا معبر عمومی به توقفگاه، بسته به تراز قرارگیری توقفگاه در ساختمان، با رعایت ضوابط شهرسازی و با شیب‌راه به صورت بالارونده یا پایین‌رونده بلامانع است.
- در توقفگاه‌های عمومی حداقل ارتفاع آزاد درب ورودی و خروجی خودرو به میزان ۲.۱ متر الزامی است.
- در توقفگاه‌های خصوصی، در صورت وجود ورودی مجزای دیگری برای اشخاص، پیشبینی ورودی و خروجی سواره به ارتفاع حداقل ۱.۸ متر الزامی است. در غیر این صورت تابع حداقل ارتفاع الزامی چارچوب در فضاها خواهد بود.
- هنگامی که طبقات دیگر ساختمان به وسیله پله‌ها از توقفگاه خودرو قابل دسترس باشد، باید فضای توقفگاه به وسیلۀ دیوار و در یا فضای واسط محصور از فضای پلکان جدا شود.
تهویه و نورگیری
- کلیه توقفگاه‌های سرپوشیده باید تا حد امکان به صورت طبیعی تهویه و در صورت کافی نبودن سطوح جهت تهویه‌ی طبیعی، با سیستم مکانیکی تهویه شوند. سیستم تهویه‌ی مکانیکی توقفگاه‌های خودرو باید در انطباق با مقررات مبحث چهاردهم باشد.
- سطح بازشو در توقفگاه سرپوشیده اتومبیل برای تهویه‌ی طبیعی آن باید حداقل یک بیست و پنجم سطح کف باشد.
- تامین نور طبیعی برای توقفگاه واقع در طبقات زیرین ساختمان (زیرزمین یا همکف)، از طریق حیاطهای خلوت و پاسیوها، مطابق الزامات بیان شده مجاز است.
- توقفگاه‌های واقع در زیرزمین
- در ساختمانهای گروههای ۷،۶و۸ درصورتیکه مساحت یک طبقه توقفگاه در زیرزمین کافی نباشد، استقرار توقفگاه در زیر فضای باز و محوطه با رعایت الزامات مربوط به پیش‌آمدگی‌های زیرزمین و همچنین مقررات راه امدادرسانی مجاز است.
- چنانچه احداث سطح نورگذر و بازشوی مستقیم به فضای باز ممکن نباشد، نور و تهویه لازم را می‌توان از طریق احداث گودال‌باغچه یا مجراهای خارجی نور و هوا مطابق الزامات تامین کرد. استفاده از این فضاها و عناصر فقط برای یک طبقه زیرزمین مجاز است و در صورت احداث توقفگاه در بیش از یک طبقه زیرزمین، نصب تهویه‌ی مکانیکی و همچنین تجهیزات هشدار و اطفای حریق مطابق الزامات مباحث چهاردهم و سوم مقررات ملّی ساختمان الزامیست.
مصالح و پوشش کف و دیوارها
- کف توقفگاه‌ها باید از مصالح قابل‌شستشو ساخته شود.
- ستونها و دیوارهای واقع در توقفگاه‌های سرپوشیده باید مطابق مباحث سوم و نهم و دهم مقررات ملی ساختمان در برابر حریق مقاوم شوند.
- کف شیب‌راهها در توقفگاه‌ها باید از مصالح غیرلغزنده برای خودرو باشند.
- در توقفگاه‌های متوسط و بزرگ باید تدابیری به‌منظور جلوگیری از برخورد خودروها با ستونها پیشبینی و تعبیه شود.
تاسیسات و تجهیزات
- امکان دسترسی به آب لوله کشی در تمام توقفگاه‌ها ضروری است.
- همۀ توقفگاه‌های خودرو باید مطابق مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان مجهز به تجهیزات اعلان و اطفاء حریق باشند.
- آبهای سطحی، مطابق مبحث شانزدهم مقررات ملّی ساختمان در توقفگاه‌ها، باید با شیب‌بندی مناسب هدایت و دفع شود.
رعایت این قوانین طبق قانون الزامی بوده و تا زمانی‌که همه این موارد رعایت نشود، اداره مربوطه، پروانه پایان ساخت نمی‌دهد.
ضوابط و مقررات طرح تفصیلی یکپارچه شهر تهران
بند ۱۲ ضوابط و مقررات طرح تفصیلی یکپارچه شهر تهران به تعیین الزامات تامین پارکینگ برای کاربری‌های مختلف در شهر تهران می‌پردازد که در ادامه به توضیح آن پرداخته میشود.
۱- تامین قطعی و احداث پارکینگ مورد نیاز برای تمامی ساختمانها و در همه‌ی پهنه‌ها طبق جداول شماره‌های ۶ تا ۱۰ الزامی است. صدور پروانه براساس طرح تفصیلی جدید و هرگونه گواهی عدم خلاف یا گواهی پایان ساختمان مربوط به آنها، منوط به تامین پارکینگهای مورد نیاز مذکور در همان ساختمان و یا در صورت احراز و تایید عدم امکان تامین پارکینگ در ساختمان (قطعه) مربوطه، در پارکینگهای دارای اسناد حقوقی، در شعاع حداکثر ۲۵۰ متر از ساختمان، بلامانع است.
تبصره (۱): آئین‌نامه اجرایی و نحوه تنظیم اسناد مربوط و چگونگی صورت‌مجلس‌های تفكیكی، برای پاركینگ‌های مکانیزه و غیر مکانیزه، توسط شهرداری تهران و با همکاری سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، حداكثر ظرف مدت سه ماه پس از ابلاغ طرح تفصیلی، تهیه و توسط شهرداری تهران، به واحدهای مربوطه، ابلاغ میشود.
تبصره (۲): در همه مواردی که پارکینگ هر واحد ساختمان (مسکونی و یا غیر مسکونی)، خارج از آن و در پاركینگ‌های اختصاصی و یا عمومی دارای اسناد رسمی، تامین میشود، ذكر شماره و نام پارکینگ و حدود ابعاد آن در صورت مجلس تفكیكی و اسناد ثبتی واحد مذكور، الزامی است.
تبصره (۳): تعداد پارکینگهای مورد نیاز ساختمانها و مجتمع‌هایی که از عملكردها، کاربری‌ها و فعالیتهای متنوعی برخوردار است، معادل مجموع تعداد حداقل پارکینگهای لازم برای هر یک از کاربری و فعالیت‌ها، براساس ضوابط تامین پارکینگ در پهنه‌های استفاده از اراضی است.
تبصره (۴): تامین پارکینگ مورد نیاز آژانس‌های تاکسی و مسافربری، نمایشگاههای اتومبیل و فعالیتهای مشابه که نیازمند پارکینگ است، در خود ملك و یا خارج از ملک مذکور، الزامی است.
تبصره (۵): کلیه ادارات، ارگانها، سازمانها، نهادها، موسسات و شرکتهای دولتی، عمومی و خصوصی و بیمارستان‌ها که مراجعین زیادی دارند، در زمان احداث و یا تجدید بنا، ملزم به تامین ٣٠ درصد پارکینگ مازاد بر پارکینگ مورد نیاز برای مراجعین طبق ضوابط مربوطه، در همان ساختمان یا در پارکینگهای عمومی اطراف تا شعاع ۲۵۰ متر می‌باشند.
ضوابط تامین پارکینگ در طرح تفصیلی شهر تهران
تبصره (۶): فروشگاه‌ها و مجموعه‌های بزرگ، با مقیاس عملكرد ناحیه‌ای، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، (به جز هتل، هتل آپارتمان و سایر مواردی كه در تبصره ۵ همین بند ذكر گردید) به ازای هر ١٠٠ متر مربع زیربنای مفید، ملزم به تامین حداقل ۲ واحد پارکینگ، علاوه بر پارکینگ مورد نیاز می‌باشند.
تبصره (۷): احداث پارکینگ مازاد بر ضوابط، در کلیه پهنه‌های شهر، در طبقات زیرهمکف (منفی)، با رعایت سطح اشغال ٨٠ درصد در منفی یک و سایر ضوابط قانونی در صورت اخذ مجوز از مراجع قانونی مربوطه و با رعایت قانون حفظ و گسترش فضای سبز، بلامانع است.
تبصره (۸): احداث پارکینگهای اختصاصی محلی در محدوده‌هایی از شهر که تامین پارکینگ امکان‌پذیر نیست، به ویژه در بافت‌های فرسوده، طبق شرایط مصوبه (شماره ۵۰۲) کمیسیون ماده پنج، مجاز است.
تبصره (۹): تامین پارکینگ اضافی در هر ساختمان، در صورت تامین قطعی پاركینگ‌های الزامی ساختمان طبق تبصره ٧ مجاز است.
تبصره (۱۰): ایجاد پارکینگ مازاد، به صورت مزاحم در کلیه پهنه‌ها (به استثنای واحدهای مسکونی با پارکینگ مزاحم، صرفاً متعلق به یک واحد)، مجاز است.
در نظر داشته باشید که این ضوابط مختص شهر تهران بوده و ممکن است برای سایر شهرها صدق نکند.
پارکینگهای مکانیزه؛ جایگزینی نوین و ایمن برای پارگینگ‌های قدیمی
در این مقاله، به‌طورکامل، ضوابط پارکینگ و استانداردهای مهم برای طراحی و اجرا را بررسی کردیم. در نظر داشته باشید که درحال حاضر و باتوجهبه کمبود فضا، پارکینگهای مکانیزه، راه حلی ایده‌آل برای بهینه سازی در فضا است. انواع پارکینگهای مکانیزه، برای انواع نیازها طراحی شده و ایمنی و کارایی بسیار خوبی نیز دارد. برای دریافت مشاوره در خصوص طراحی یا اجرا هر یک از انواع پارکینگ، می‌توانید از خدمات مجموعه اپتیم پارک استفاده کنید. اطلاعات دقیق در مورد هر یک از انواع پارکینگ نیز در صفحه مرتبط، درج شده است.
